به گزارش روابط عمومی مجتمع‌های فرهنگی و اقامتی ولایت، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدباقر حیدری کاشانی کارشناس مسائل خانواده و مهدویت که مهمان مجتمع ولایت مشهد بود، در گفتگویی به تبیین موضوع «الگوی خانواده قرآنی» پرداخت و سیمای عبادالرحمن و تمنای دو مقام والای خانوادگی در دعای قرآنی سوره 74 فرقان را تبیین و تشریح نمود.
از منظر قرآن کریم و سیره اهل‌بیت (ع) برای نهادینه کردن آرامش در خانواده‌های امروزی علی‌الخصوص خانواده طلاب چه راهکارهایی را می‌توان کرد؟
بسم‌الله الرحمن الرحیم. یکی از آیات بنیادین و کلیدی مرتبط با بحث خانواده آیه 74 سوره فرقان است. امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرمایند پرتکرارترین دعای قنوت نمازهای امام علی (علیه‌السلام) آیه 74 سوره فرقان بوده است، حضرت با این عظمت وجودی این آیه را انتخاب کرده بودند.
این روایت پیام‌هایی دارد، یعنی باید پرتکرارترین دعاها و تمنای ما در قنوت نمازها همین باشد. دوم نشان می‌دهد آیه مذکور آثار و اسراری دارد. این گزارش برای ما شیعیان بسیار ارزشمند است و به‌نوعی نقشه گنج محسوب می‌شود. از آیت‌الله بهجت برای رسیدن خانواده به آرامش سؤال کردند و فرمودد اعضای خانواده در قنوت نمازها بر قرائت آیه 74 سوره فرقان مداومت داشته باشند.
آیه 74 سوره فرقان می‌فرماید «وَالَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنَا هَبْ لَنَا مِنْ أَزْوَاجِنَا وَذُرِّیَّاتِنَا قُرَّهَ أَعْیُنٍ وَاجْعَلْنَا لِلْمُتَّقِینَ إِمَامًا»؛ کسانی هستند که به دوام از خداوند طلب می‌کنند خدایا از همسر و فرزندانمان دو مقام را به ما عنایت فرما، اول مقام قره‌العینی (آرامش خانوادگی) و دوم امام المتقینی (سلوک خانوادگی). هر چه هست در این دوم مقام است، آیه 74 سوره فرقان یک دنیا معرفت است و می‌تواند سرشاخه‌های بسیاری از نکات تربیتی در متن خانه و خانواده برای رسیدن به تربیت برتر علوی و فاطمی باشد.
دعا محوری همواره با عمل‌گرایی باید همراه باشد. در دعا محوری، آنچه باعث استجابت دعا در مقام عمل می‌شود، عمل‌گرایی است. پیامبر (صل‌الله‌علیه‌و‌آله) می‌فرمایند: کسی که دعا میکند و به‌مقتضای دعایش عمل نمی‌کند، مانند کسی است که هنر تیراندازی دارد اما حرکت نمی‌کند. خیلی از اوقات دعاگرایی‌های ما این‌گونه است که به استجابت نمی‌رسد.
دعای پدر و مادر برای فرزندانشان -حتی اگر ناخلف باشد- باید بدرقه راهشان باشد، البته نباید برای رسیدن به آرامش و سلوک خانوادگی فقط به دعا کردن بپردازیم، در این افق نیاز به تغییر رویه‌ها است.
مراد از مقام قره‌العینی یا همان «آرامش خانوادگی» چیست؟ سیر دست‌یابی به این مقام چیست؟
مفسران گران‌قدر قرآن کریم مقام قره‌العینی را به «روشنی چشمان» تعبیر کردند؛ اما اگر دقیق‌تر شویم آنچه باعث روشنی چشمانمان می‌شود، آن آرامشی است که تمام وجود اعضای خانواده از چشمانشان هویدا می‌شود. می‌گویند حضرت زهرا (س) و امیرالمؤمنین (ع) قره‌العین یکدیگر بودند، حضرت با دنیایی از غم‌ها به خانه می‌آمدند و با دیدن حضرت زهرا (س) تمام غم‌های عالم از وجودشان بیرون می‌رفت. این فضای خانواده قرآنی و عرفانی است. معنای دیگری مرحوم علامه طباطبایی از قره‌العینی دارند که ما دو نوع اشک داریم، اشک سرد و اشک گرم. عرب به اشکی که از سوی شوق و شعف جاری می‌شود اشک سرد و قره‌العین تعبیر میکند.
فضای خانواده باید آن‌قدر عاشقانه باشد که وقتی اعضا به هم می‌رسند اشک شوقشان جاری بشود. حال چه نفر از خانواده‌های ما به این ملاک و مقام رسیده‌اند؟
باید مفاهیم تربیتی را از دل آیات معجزه بخش کلام الهی و نسخه شفابخش قرآن عظیم استخراج کنیم. نظریه‌های تربیتی جهانی با تمام ادعا و سر و صدا، به گردپای نظریات تربیتی اسلامی نمی‌رسند.
به‌جرئت می‌گویم این مقام «قره‌العینی» که 12 زیرشاخه دارد و الهام گرفته از آیات و سیره امام علی (ع) است، می‌تواند امر تربیت را در خانواده شیعی کاملاً متحول کند. خلاصه آن را عرض می‌کنم چون تشریح هر کدام چندین ساعت به‌طول می‌انجامد.
1- آرامش رحمانی، 2- آرامش عرفانی، 3- آرامش مناجاتی، 4- آرامش ذاکرانه، 5- آرامش شاکرانه، 6- آرامش عاشقانه، 7- آرامش عاقلانه، 8- آرامش اخلاقی، 9- آرامش روحی، 10- آرامش اقتصادی، 11- آرامش جسمی، 12- آرامش جنسی.
آرامش رحمانی مقابل آرامش ضد شیطانی است. ریشه هرگونه بیان، کلام و مرامی که بوی دروغ بدهد، باید در خانواده زده شود والا آن خانه محل نزول شیاطین خواهد بود. «اعوذبالله من الشیطان الرجیم»، معادلات عملی دارد؛ ما نباید روزنه‌های نفوذ شیطان را در خانواده، در فضای واقعی و فضای مجازی باز بگذاریم. ما برای حراست و حافظت فیزیکی فضای خانه تلاش می‌‌کنیم اما برای حفاظت از حریم معنوی و باطنی و تربیتی خانواده حرکت نمی‌کنیم.
یکی از سنگرهایی که می‌تواند ما را از بلایای آخر زمانی محفوظ بدارد خانواده است و «آرامش مناجاتی» در اینجا مطرح می‌شود که خانه را محل مناجات قرار دهیم. خانواده‌ها سحر داشته باشند، بین الطوعین بیدار باشند. این معادلات را در آرامش ذاکرانه وا‌گذاشتیم.
در آرامش شاکرانه، بانو باید مصداق شکرگذاری از شوهر باشد و مرد باید در خانواده مورد تشویق قرار گیرد. در اینجا مرد به آرامش می‌رسد و می‌تواند در عرصه‌های جهاد اقتصادی موفق باشد. این آرامش در فضای خانواده بین همسران و بین والدین و فرزندان بسیار نیاز است.
جمله معروفی در آرامش عاقلانه بازگو می‌شود که عاقلانه ازدواج کن و عاشقانه زندگی کن. الآن این برعکس شده است؛ و دیگر موارد که هر کدام معادلات جدی‌ای در این مباحث وجود دارد.
بررسی شده است، یکی از عرصه‌های اصلی در طلاق‌های عاطفی و طلاق رسمی، عدم کامیابی جسمی است. طرفین به آرامش جنسی نرسیده‌اند. در اینجا معادلات عجیب و شگفتی داریم. علی‌الحساب کتابی هست به نام «محرمانه با همسران» که به آن مراجعه شود.
در سلوک خانوادگی برگرفته از آیات قرآنی، چه مواردی را باید لحاظ و مورد توجه قرار دهیم؟
برخی از کارشناسان در تبیین مباحث خانواده می‌گویند ما شش آیه قرآنی داریم که بر اساس آن به بحث خانواده می‌پردازند و بحث ناقصی ارائه می‌دهند، در حالی که این‌گونه نیست، صدها آیه به بحث خانواده پرداخته است که باید نهادینه شود و در این فرصت به برخی از آن می‌پردازیم.
خانواده علوی و فاطمی باید به یک سلوک خانوادگی و مقام «امام المتقینی» برسند؛ پیش نیاز سلوک خانوادگی، همان مقام قره‌العینی است.
مقام امام المتقینی هم 12 شاخصه دارد که از آیات قرآن کریم الهام گرفته شده است و به ذکر آن بسنده می‌کنم. 1- خانواده آدمی با «سلوک تائبانه»، 2- خانواده ابراهیمی با «سلوک بت شکنانه و شیطان ستیزانه»، 3- خانواده یعقوبی با «سلوک مهذبانه»، 4- خانواده یوسفی با «سلوک عفیفانه و گناه گریزانه»، 5- خانواده شعیبی با «سلوک حیامحورانه»، 6- خانواده موسوی با «سلوک دریادلانه»، 7- خانواده ایوبی با «سلوک صبورانه»، 8- خانواده داوودی با «سلوک سحرخیزانه»، 9- خانواده سلیمانی با «سلوک شاکرانه»، 10- خانواده زکریایی با «سلوک سابقانه»، 11- خانواده محمدی با «سلوک محبوبانه و محبانه» و 12- خانواده علوی – فاطمی با «سلوک عاشورایی».
در پایان بفرمایید برای فراگیری آرامش در خانواده‌ها، مجتمع ولایت براساس ضرورت کدامیک از شاخصه‌های 12گانه مقام قره‌العینی را می‌تواند در دستور برنامه‌های فرهنگی و رسانه‌ای خود قرار دهد؟
ضروری‌ترین مورد «آرامش رحمانی و ضد شیطانی» است که ما از آن غافل شدیم. ما از مانع ضدایی تربیتی در امر تربیت فرزندان و خانواده غافل شدیم. می‌گویم چه‌کارهایی باید انجام بدهیم، در صورتی که اصل طبابت پرهیز است و باید بگوییم چه کارهایی نباید انجام دهیم؛ چه کارهایی نباید انجام شود، چه کنترل‌های تربیتی قرآنی باید اعمال شود؟
یکی از بهترین راهکارهای انتقال پیام «آرامش رحمانی» جهاد رسانه‌ای مجتمع ولایت است؛ یعنی مباحث ناب تربیتی را رسانه‌ای کند. ما در این مسئله عقب هستیم، الآن زمان ارائه مطلب یک دقیقه‌ای هم گذشته است، زمان ارائه قطره چکانی است. این یک رسالت هنری است و باید بتوانیم موارد فوق الاشاره را طبقه‌بندی کنیم و در فضای هنر، نماهنگ، کلیپ‌ها و دیگر ابزار هنری به‌کارببریم. باید تمام متخصصان در جهاد رسانه‌ای وارد میدان عمل شوند و از خانواده‌های برتر قرآنی، اسوه سازی و الگوسازی کنند.
